Τί είναι το εμβόλιο εναντίον του HPV; Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι υπεύθυνος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και για άλλες μορφές καρκίνου, σ’ ένα βαθμό, όπως ο καρκίνος του πέους, του αιδοίου, του κόλπου, του πρωκτού, της βάσης της γλώσσας και των αμυγδαλών. Επιπλέον, είναι υπεύθυνος για τα κονδυλώματα που είναι μεν καλοήθης πάθηση αλλά ταλαιπωρεί συχνά τις γυναίκες και τους άνδρες λόγω των συχνών υποτροπών και του κόστους της θεραπείας. Οι κυριότεροι τύποι του HPV όσον αφορά το ογκογόνο δυναμικό είναι οι τύποι 16 και 18 που μαζί είναι υπεύθυνοι για το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Όσον αφορά στα κονδυλώματα, αυτά κατά 90% προκαλούνται από τους τύπους 6 και 11. Το εμβόλιο εναντίον του HPV είναι σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ιατρικής τα τελευταία χρόνια μια και ουσιαστικά πρόκειται για το πρώτο εμβόλιο εναντίον κάποιων μορφών καρκίνου. Υπάρχουν δύο εμβόλια στο εμπόριο, το διδύναμο (Cervarix®, της εταιρίας GlaxoSmithKlein) που προστατεύει από την μόλυνση από του τύπους 16 και 18 και το τετραδύναμο (Gardasil®, της εταιρίας Sanofi Pasteur MSD) που προστατεύει από την μόλυνση από τους τύπους 16, 18, 6 και 11. Τα εμβόλια αυτά είναι προφυλακτικά και όχι θεραπευτικά. Δηλαδή, προστατεύουν το άτομο από την μόλυνση από τους συγκεκριμένους τύπους του HPV. Δεν έχουν ξεκάθαρη θεραπευτική δράση δηλαδή δεν φαίνεται να βοηθούν στην αποβολή τύπων του HPV από τους οποίους έχει μολυνθεί ήδη ένα άτομο. Εκτός από τους τύπους από τους οποίους προστατεύουν σαφώς τα εμβόλια (16, 18), φαίνεται ότι ασκούν μία επιπλέον προστατευτική δράση όσον αφορά στην μόλυνση και από άλλους τύπους λόγω μοριακής συγγένειας αυτών με τους 16 και 18 και διασταυρούμενης ανοσίας. Αυτό σημαίνει ότι η προστασία που παρέχει ο εμβολιασμός τελικά σε σχέση με την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αναμένεται να ξεπεράσει το 70% και να φθάσει μέχρι και 80% (83%). Έχουν παρενέργειες τα εμβόλια εναντίον του HPV; Τα HPV-εμβόλια μέχρι σήμερα φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα ασφαλή χωρίς να εμφανίζουν παρενέργειες ή ανεπιθύμητες αντιδράσεις περισσότερο σε σχέση με άλλα εμβόλια που γίνονται σε αντίστοιχες ηλικιακές ομάδες. Οι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι: ήπιος πόνος, κνησμός, ερυθρότητα ή οίδημα τοπικά στην περιοχή του ώμου όπου γίνεται ο εμβολιασμός, δεκατική πυρετική κίνηση και σπάνια πυρετός πάνω από 38oC. Αρκετά σπάνια μπορεί να εμφανιστούν περιπτώσεις αισθήματος ζάλης ή λιποθυμικού επεισοδίου γι αυτό και πρέπει να παρακολουθείται το κορίτσι ή η νέα γυναίκα που εμβολιάζεται για 15 περίπου λεπτά στο χώρο του ιατρείου. Όσον αφορά πιθανές σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως για παράδειγμα το σύνδρομο Guillain – Barre εκτεταμένες μελέτες μετά την κυκλοφορία του εμβολίου δεν έχουν καταφέρει να δείξουν αυξημένη συχνότητα στον εμβολιασμένο πληθυσμό σε σχέση με τον μη εμβολιασμένο αντιστοίχων ηλικιών. Γενικά, μετά από χορήγηση άνω των 175 εκατομμυρίων δόσεων διεθνώς (τελευταία ενημέρωση του 2013) μέχρι σήμερα θεωρείται τόσο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό υγείας όσο και από άλλους διεθνείς οργανισμούς της Αυστραλίας, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ευρώπης ότι το HPV εμβόλιο είναι εξαιρετικά ασφαλές πράγμα που έχει διαπιστωθεί σε όλες τις τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες που διερεύνησαν το συγκεκριμένο θέμα. Βέβαια, η επαγρύπνηση σε σχέση με την ασφάλεια του εμβολιασμού δεν παύει αλλά τα εμβόλια συνεχίζουν να παρακολουθούνται εντατικά από τους αρμόδιους φορείς για την πιθανή εμφάνιση σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων στο μέλλον. Τί ισχύει σε σχέση με το HPV εμβόλιο και την εγκυμοσύνη; Κατ΄αρχάς ο HPV-εμβολιασμός δεν συστήνεται να γίνεται στην εγκυμοσύνη λόγω μη επαρκών επιστημονικών δεδομένων σχετικά με την ασφάλειά του στην κύηση. Ωστόσο, από τα περιορισμένα στοιχεία που υπάρχουν δεν φαίνεται να σχετίζεται ο εμβολιασμός εγκύων με συγγενείς ανωμαλίες των εμβρύων ή με μαιευτικές επιπλοκές. Έτσι, εάν μία γυναίκα αρχίσει τον εμβολιασμό και διαπιστώσει στη συνέχεια ότι ήταν έγκυος δε χρειάζεται να προβεί σε διακοπή κύησης. Ο εμβολιασμός όμως θα πρέπει να διακοπεί και να συνεχιστεί μετά τον τοκετό. Οι θηλάζουσες μητέρες μπορούν να εμβολιαστούν. Σε ποιες περιπτώσεις δεν πρέπει να γίνεται ο εμβολιασμός; Οι αντενδείξεις του εμβολιασμού είναι 1) η γνωστή υπερευαισθησία σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου 2) η παρουσία οξείας σοβαρής εμπύρετης νόσου. Μπορούν τα HPV εμβόλια να προκαλέσουν καρκίνο ή κονδυλώματα; ΟΧΙ. Τα εμβόλια εναντίον του HPV περιέχουν σωμάτια που μοιάζουν με τους πραγματικούς τύπους του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Συγκεκριμένα τα σωμάτια αυτά αποτελούνται μόνο από το περίβλημα του ιού χωρίς το DNA που περιέχεται σε αυτό όταν μιλάμε για τον ίδιο τον ιό. Όλες οι βιολογικές ιδιότητες του HPV περιλαμβανομένης της καρκινογένεσης οφείλονται σε αυτό ακριβώς το μόριο DNA που περιέχει ο ιός αλλά δεν περιέχεται στα σωμάτια του εμβολίου. Τί προβλέπει το επίσημο εμβολιαστικό πρόγραμμα της Ελλάδας για το HPV εμβόλιο; Το εμβολιαστικό πρόγραμμα σχετικά με το HPV εμβόλιο άλλαξε από τον Ιανουάριο του 2015 και όσον αφορά τα παιδιά προβλέπει ότι: 1) Η μικρότερη ηλικία χορήγησης είναι τα 9 έτη. 2) Χορηγείται σε δύο δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών (0,6) σε κορίτσια ηλικίας 11 έως 15 ετών. 3) Σε περίπτωση που το 15 έτος της ηλικίας έχει συμπληρωθεί χορηγούνται 3 δόσεις κατά το εμβολιαστικό σχήμα (0, 1-2, 6). 4) Σε περίπτωση που οι δύο δόσεις γίνουν σε διάστημα μικρότερο των 6 μηνών απαιτείται και 3 δόση ανεξάρτητα από την ηλικία. Το εμβολιαστικό πρόγραμμα σχετικά με τον εμβολιασμό των ενηλίκων προβλέπει ότι: 1) Το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν σε γυναίκες 18 έως 26 ετών και αυτό ισχύει μέχρι τις 31/12/2016. 2) Το εμβόλιο συστήνεται σε ομάδες υψηλού κινδύνου όπως οι άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι οι παραπάνω προτάσεις δεν σημαίνουν ότι το εμβόλιο δεν πρέπει να χορηγείται σε άλλες ηλικίες. Απλώς θέτουν τα όρια όπου το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν από το Ελληνικό Δημόσιο. Έχει αποδειχθεί ότι το εμβόλιο παρουσιάζει αποτελεσματικότητα και σε γυναίκες μέχρι τα 45 έτη. Ακόμη, σε άλλα κράτη όπως για παράδειγμα στην Αυστραλία το εμβόλιο χορηγείται εκτός από τα κορίτσια και στα αγόρια (από τον Φεβρουάριο του 2013) στα πλαίσια του σχολείου. Το HPV εμβόλιο είναι ένα πολύ σημαντικό όπλο της σύγχρονης ιατρικής ενάντια στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και όχι μόνο. Πρόκειται ουσιαστικά για μία επανάσταση που δυστυχώς δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτή από το ευρύ κοινό. Μάλιστα, το μεγαλύτερο μερίδιο δημοσιότητας σχετικά με το HPV εμβόλιο είναι αρνητική δημοσιότητα. Το κοινό δικαιούται και υποχρεούται να είναι επιφυλακτικό. Όμως, έχει σημασία το έρεισμα της επιφυλακτικότητας ή μη να είναι η τεκμηριωμένη επιστημονική πληροφόρηση και όχι προσωπικές απόψεις, εικασίες ή δεισιδαιμονίες. Όλοι οι επίσημοι Διεθνείς Οργανισμοί που ασχολούνται με την επιστημονική έρευνα και την προαγωγή της Υγείας συστήνουν ανεπιφύλακτα τον HPV εμβολιασμό και θεωρούν τα κυκλοφορούντα HPV εμβόλια πολύ αποτελεσματικά αλλά και εξαιρετικά ασφαλή.
